Het signaleren van een hoogbegaafde leerling is niet eenvoudig voor een vo-docent. Deels doordat de docent een leerling maar enkele uurtjes per week ziet te midden van de grote groep leerlingen die hij in de week ziet langskomen, deels omdat de docent hierin niet is opgeleid.
Daar komt nog bij dat de vo-leerling niet meer blanco binnenkomt; hij heeft vaak al een hele geschiedenis als leerling achter de rug. In het overdrachtsdossier van de basisschool worden niet standaard aantekeningen bijgehouden over – het vermoeden van – hoogbegaafdheid. Dus de vo-docent moet het puur doen met waarneembaar gedrag.
Perceptie van signalen hoogbegaafdheid
De valkuil is dat waarneming altijd subjectief gekleurd is. Het gedrag dat de ene docent als positief ervaart, is voor de andere docent een dagelijkse bron van ergernis en irritatie.
Met de ervaring van hoogbegaafden in het vo laat ik zien hoe hetzelfde kenmerk tegenovergesteld gepercipieerd kan worden. Ik heb de lijst met kenmerken van hoogbegaafdheid aangevuld op grond van diezelfde ervaring.
Hoogbegaafd
|
Hoogirritant |
| Heeft vaak vragen | Geeft geen antwoord, maar stelt een wedervraag |
| Is een groot gisser (probeert uit de context af te leiden) | Komt met reacties die niet ter zake lijken |
| Is een zeer nieuwsgierig onderzoeker | Komt met vragen die niet ter zake lijken |
| Is diep mentaal en fysiek betrokken, soms afwezig, dromerig | Lijkt niet betrokken bij leren in de klas, ongeïnteresseerd mbt school, luie leerling |
| Drijft op complexiteit | Heeft een van de hak-op-de-takaanpak |
| Denkt in grote lijnen, slaat tussenstappen over | Maakt veel slordigheidsfouten, werkt ongeconcentreerd |
| Heeft vaak een ongewone, complexe woordenschat | Lijkt docent op woorden te willen pakken |
| Heeft flitsende, gekke, onnozele en vreemde ideeën | Is erop uit de les te verstoren |
| Probeert en test theorieën uit | Lijkt mensen uit te dagen |
| Discussieert in detail, is kritisch, bewerkt stellingen | Gaat makkelijk mee in een discussie om de discussie |
| Kan bovengemiddeld, maar ook gemiddeld of beneden | Scoort onvoldoende bij tests, kloof tussen wat hij laat zien in de klas en op de toets |
| Laat sterke gevoelens en opinies zien | Reageert heftig en fel |
| Weet het vaak al | Bijna irritant betweterig |
| Meesterschap na 1 tot 2 keer oefenen | Laat afkeer van oefenen merken, maakt geen huiswerk |
| Ontwikkelt en bewerkt ideeën | Is autonoom in zijn aanpak en ideeën, is wars van routines |
| Prefereert vaak ouder gezelschap | Heeft uitgesproken voor- en afkeur in relaties |
| Onderzoekt de toepassingen | Luistert maar half naar uitleg, maakt geen aantekeningen |
| Start projecten | Maakt veel werk niet af, levert opdrachten te laat in |
| Creëert nieuwe ontwerpen | Is eigen-wijs, autodidact, informeel leerder |
| Geniet van leren | Heeft afkeer van schools leren, vindt school saai |
| Uitvinder | Denker, dromer |
| Is hoogst zelfkritisch | Verpakt zijn onzekerheid in kritiek op anderen |
MetisMatters 