Faalangst bij hoogbegaafden

Wat weet u over faalangst?

Faalangst is aangeboren
Faalangst gaat vanzelf wel over
Faalangst is een eufemisme voor ‘het niet aan kunnen’
Faalangst leidt altijd tot lagere prestaties
Hoogbegaafd en faalangst gaat niet samen
Faalangst komt voort uit gebrek aan studievaardigheden

Wat is faalangst?

Geen van bovenstaande uitspraken is zonder meer met ‘ja’ te beantwoorden. Dr. Marcel Veenman onderscheidt zes soorten faalangst. Elk type heeft een andere achtergrond en vraagt dus een andere benadering.

Faalangst is de optelsom van karakter en context: de mate waarin iemand angstig is aangelegd + de mate waarin een situatie angst opwekt. Als de optelsom een drempelwaarde overstijgt, beïnvloedt de angst de uitvoering. Dat hoeft niet noodzakelijk het resultaat negatief te beïnvloeden. De zes typen faalangst van dr. Marcel Veenman zijn:

Helm Icarus

I. Meta-cognitieve ignoranten Leerlingen met een gebrek aan studievaardigheden: weinig gestructureerd leergedrag, prestaties zijn zwak;
II. Cognitieve interfereerders: blokkering van geheugen door zorggedachten tijdens toets, prestaties zijn zwak;
III. Faal-accepteerders: gebrekkige (studie)vaardigheden + berusting in falen, prestaties zijn zwak;
IV. Faal-vermijders: ambivalente houding ten opzichte van het leveren van inspanning, prestaties zijn goed, maar onder eigen niveau;
V. Zelf-handicappers: zoeken bij voorbaat excuus voor mogelijk falen, prestaties zijn zwak;
VI. Perfectionistische overstrevers: leggen de lat voor zichzelf hoog, prestaties zijn zeer goed.

Hoogbegaafden zijn ontvankelijk voor het ontwikkelen van alle typen faalangst, behalve type III. De aanpak van elk type is anders en vraagt afstemming op het individu en samenwerking met de omgeving (school & thuis). De omgeving heeft ook een belangrijke rol bij het ontwikkelen of verergeren van faalangst doordat er vanuit onwetendheid, misconcepties of ook wel jaloezie wordt gereageerd op de prestaties van een hoogbegaafde.